Viêm da dị ứng là biểu hiện của dị ứng ở da, có yếu tố di truyền và đáp ứng quá mức đối với các kháng nguyên trong môi trường. Bệnh hay gặp ở người có bệnh sử cá nhân hay tiền sử gia đình về các chứng bệnh dị ứng có liên quan như hen suyễn hoặc do tiếp xúc với các chất, bụi, phấn hoa, cánh bướm, thực phẩm lạ... là tác nhân gây dị ứng. Vì nhiều nguyên nhân gây bệnh nên việc điều trị vô cùng phức tạp. Ca bệnh được đề cập trong bài viết là một trường hợp điển hình.

Bệnh nhân Nguyễn P.S. nam 34 tuổi ở Hà Nội. Bệnh nhân có tiền sử viêm mũi dị ứng, hen phế quản, viêm da dị ứng, trầm cảm nhiều năm nay. Đã khám và điều trị nhiều nơi… tuy nhiên bệnh không kiểm soát được. Vừa qua, bệnh nhân nhập viện trong tình trạng ngứa nhiều, tổn thương nứt da, chảy dịch kèm bong vảy toàn thân, nhiều nhất vùng da đầu, mặt, cổ, lưng, tay, chân (ảnh). Kèm theo bệnh nhân có cảm giác dị ứng với nhiều thuốc, thức ăn, quần áo và chăn màn... Sau khi khám và làm các xét nghiệm kết quả chẩn đoán: viêm mũi dị ứng; hen phế quản; viêm da dị ứng nặng trên bệnh nhân trầm cảm... Tại Trung tâm Dị ứng - MDLS Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân đã được điều trị corticosteroid toàn thân, kháng histamin, protopic 0.1%. Physiogel lotion, ICS + LABA, antileukotriene phối hợp với liệu pháp tâm lý. Sau 2 tuần điều trị, bệnh nhân được ra viện.

Viêm da dị ứng khá phổ biến, đặc biệt ở các nước khí hậu khô, các nước có nền công nghiệp đang phát triển. Những năm gần đây, viêm da dị ứng ngày càng tăng tại Việt Nam. Viêm da dị ứng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng chủ yếu khởi phát ở trẻ em, 45% trẻ em khởi phát bệnh trước 6 tháng tuổi, 60% trước 1 tuổi và 85% trước 5 tuổi, chỉ có khoảng 16,8% khởi phát muộn ở tuổi trưởng thành. Không có sự khác biệt nhiều về giới và chủng tộc, tuy nhiên khác nhau ở các khu vực địa lý do sự khác nhau về điều kiện môi trường.

Viêm da dị ứng là một bệnh phức tạp do nhiều nguyên nhân gây ra. Trong đó vai trò của gen tương tác với yếu tố môi trường là cơ chế bệnh sinh chính của bệnh. Các dị nguyên không khí như bọ nhà, lông chó, lông mèo, nấm mốc và một số dị nguyên thức ăn được nghiên cứu là những dị nguyên đóng vai trò chủ yếu trong các đợt cấp của bệnh, đôi khi có bội nhiễm vi khuẩn chủ yếu là chủng tụ cầu vàng.

Viêm da dị ứng là bệnh viêm da mạn tính khó chẩn đoán do tính đa dạng về mặt lâm sàng. Wiliams và cộng sự đã đưa ra các tiêu chuẩn chẩn đoán dựa trên đặc điểm lâm sàng chính của bệnh và được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới như: Ngứa kết hợp với từ 3 tiêu chuẩn sau trở lên; Tiền sử có các tổn thương da ở mặt trước khuỷu tay, kheo chân, mặt trước mắt cá chân hoặc vùng quanh cổ, mắt; Tiền sử hen phế quản, sốt mùa; Tiền sử khô da; Khởi phát bệnh sớm trước 2 tuổi; Khám thấy tổn thương da điển hình vùng má, trán và mặt ngoài tay chân ở trẻ dưới 4 tuổi.

Điều trị viêm da dị ứng còn nhiều khó khăn và cần phối hợp điều trị bằng nhiều phương pháp.

Hội Dị ứng miễn dịch châu Âu và Hội Dị ứng - Hen phế quản Mỹ vừa đưa ra hướng dẫn điều trị theo các bước điều trị từ bước 1 đến bước 4 tùy theo mức độ nặng của bệnh. Thuốc sử dụng điều trị viêm da dị ứng bao gồm: thuốc bôi corticosteroid, ức chế calcineurin, doxepin, kem kháng sinh khi có bằng chứng bội nhiễm, sử dụng tia UV với liều điều trị, thuốc uống kháng histamin, kháng sinh nếu tình trạng bội nhiễm nặng không kiểm soát được bằng kháng sinh tại chỗ. Thuốc ức chế miễn dịch đường uống như corticosteroid, cyclosporine A, azathioprine, điều trị giải mẫn cảm đặc hiệu với dị nguyên khi có các bệnh phối hợp như hen phế quản, viêm mũi dị ứng. Trường hợp bệnh nhân nặng không kiểm soát được bằng một loại thuốc đơn độc, bệnh nhân sẽ được chỉ định liệu pháp điều trị kết hợp nhiều thuốc.

Ngoài ra, tư vấn bệnh nhân và gia đình nhằm nâng cao hiểu biết của bệnh nhân trong việc kiểm soát các yếu tố làm nặng bệnh như vệ sinh môi trường sống, xây dựng chế độ ăn giàu dưỡng chất, không hút thuốc lá, rượu bia, không mặc quần áo có chất liệu tổng hợp, len, nên sử dụng sữa tắm trung tính, nước tắm có độ nóng vừa phải để duy trì lớp bảo vệ sinh lý có tính acid của da. Chăm sóc da bằng kem dưỡng ẩm, hydrat hóa, cũng như để bảo vệ da khỏi sự tác động của các dị nguyên. 

 PGS. TS. Nguyễn Văn Đoàn - BS. Bùi Văn Khánh

(Trung tâm Dị ứng - MDLS Bệnh viện Bạch Mai

                                                                                                                                                                               Theo Suckhoe&doisong